57. BỔ SUNG VI CHẤT (VITAMIN A, D, E, KẼM, SẮT) VÀ TÁC ĐỘNG ĐẾN MIỄN DỊCH: TỔNG QUAN BẰNG CHỨNG

Tóm tắt

Mục tiêu: Tổng hợp bằng chứng về tác động của bổ sung vitamin A, vitamin D, vitamin E, kẽm và sắt lên miễn dịch và kết cục nhiễm trùng ở người; đề xuất định hướng ứng dụng lâm sàng.

Phương pháp: Tổng quan tường thuật các thử nghiệm ngẫu nhiên/đối chứng, phân tích gộp và bài tổng quan uy tín trên PubMed/Cochrane (1/2010-10/2025) với từ khóa cho từng vi chất và miễn dịch/nhiễm trùng. Ưu tiên nghiên cứu trên người, đơn chất, có báo cáo chỉ số miễn dịch hoặc kết cục nhiễm trùng; loại trừ nghiên cứu động vật/in vitro và chế phẩm phối hợp. Trích xuất dân số, phác đồ, tình trạng thiếu vi chất nền và các chỉ số miễn dịch/lâm sàng; tổng hợp định tính do không đồng nhất.

Kết quả: Vitamin A (retinoid) định hình miễn dịch niêm mạc và đáp ứng thích ứng; lợi ích bổ sung thường rõ rệt trong bối cảnh thiếu hụt. Với vitamin D, phân tích trước đây gợi ý giảm nhẹ nguy cơ nhiễm khuẩn hô hấp, đặc biệt ở người thiếu nhưng tổng quan cập nhật với các thử nghiệm cỡ lớn cho thấy hiệu quả chung không đáng kể. Vitamin E điều biến chức năng tế bào T; các thử nghiệm trên người cao tuổi cho kết quả không nhất quán về nhiễm khuẩn hô hấp. Kẽm thiết yếu cho miễn dịch bẩm sinh và thích ứng; các thử nghiệm viên ngậm (≥ 75 mg/ngày kẽm nguyên tố) rút ngắn thời gian cảm lạnh, còn bổ sung rộng rãi chủ yếu có lợi khi hiệu chỉnh thiếu hụt. Sắt giữ vai trò trung tâm trong tương tác chủ-mầm bệnh; thiếu sắt làm suy giảm miễn dịch nhưng bù sắt cần thận trọng do nguy cơ thúc đẩy mầm bệnh trong bối cảnh nhiễm trùng/viêm.

Kết luận: Vi chất là thành tố không thể thiếu của năng lực miễn dịch. Bổ sung mang lại lợi ích lâm sàng rõ nhất khi nhắm đích tình trạng thiếu hoặc nhu cầu tăng; sử dụng đại trà ở quần thể đủ vi chất thường ít lợi ích. Cần cá thể hóa liều và theo dõi an toàn (ví dụ quá tải sắt, tương tác kẽm-đồng).