QUẢN LÝ DỰA TRÊN RỦI RO SỨC KHỎE ĐỐI VỚI NƯỚC MẶT Ở ĐỒNG BẰNG SÔNG CỬU LONG: TỔNG QUAN TÍCH HỢP
Main Article Content
Abstract
Mục tiêu: Nghiên cứu tổng hợp bằng chứng về rủi ro sức khỏe do phơi nhiễm nước mặt ở đồng bằng sông Cửu Long theo khung đánh giá EHRA xác suất, tích hợp mô phỏng Monte Carlo và bản đồ hóa GIS.
Phương pháp: Tổng quan tường thuật có cấu trúc từ PubMed, Scopus, Web of Science và các hướng dẫn của WHO, USEPA, IAEA, OECD, QCVN (2020-2025). Các tài liệu được sàng lọc theo tiêu chí HQ/HI/CR, có hoặc không tích hợp GIS.
Kết quả: Bằng chứng đồng quy chỉ ra khoảng cách giữa QCVN và chuẩn sức khỏe WHO/USEPA cho một số kim loại nặng (As, Pb, Mn), nhấn mạnh nhu cầu nội địa hóa tham số phơi nhiễm (EF, ET, SA, BW) và mô hình hóa rủi ro xác suất [P(HQ > 1), P(CR > 10-⁴)]. Tích hợp Monte Carlo-GIS giúp nhận diện hotspot nguy cơ cao phục vụ ưu tiên can thiệp y tế công cộng.
Kết luận: Đánh giá rủi ro xác suất và bản đồ hóa rủi ro là hướng tiếp cận cần thiết để chuyển từ giám sát tuân thủ môi trường sang quản lý dựa trên rủi ro sức khỏe tại đồng bằng sông Cửu Long.
Article Details
Keywords
Đánh giá rủi ro sức khỏe, nước mặt, Monte Carlo, GIS, đồng bằng sông Cửu Long, QCVN, WHO.
References
[2] World Health Organization. Burden of disease attributable to unsafe drinking water, sanitation and hygiene, 2019 update. Geneva, 2023.
[3] World Health Organization. WHO human health risk assessment toolkit: chemical hazards, 2nd ed. Geneva, 2021.
[4] USEPA. Integrated risk information System (IRIS) Database, 2024. https://www.epa.gov/iris
Cơ sở dữ liệu Hệ thống thông tin rủi ro tích hợp (IRIS)
[5] USEPA. Risk assessment guidance for superfund: Volume I - Supplemental guidance for dermal risk assessment (part E), 2023. U.S. Environmental Protection Agency.
[6] IAEA. Radiological health risk evaluation for surface water and groundwater systems, Vienna, 2024.
[7] Bộ Tài nguyên và Môi trường. QCVN 08:2023/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước mặt, 2023.
[8] Bộ Y tế. QCVN 01-1:2024/BYT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước sạch sử dụng cho mục đích sinh hoạt, 2024.
[9] Organisation for Economic Co-operation and Development. Government risk management approaches used for chemicals management, 2022.
[10] United Nations Environment Programme. Global framework on chemicals - For a planet free of harm from chemicals and waste, 2023.
[11] Zhang C et al. An integrated risk assessment framework using information theory coupling for basin scale water quality management. Sci Total Environ, 2023, 875: 162716.
[12] Bộ Tài nguyên và Môi trường. Hướng dẫn tính toán và áp dụng Chỉ số chất lượng nước VN_WQI, 2019.
[13] Ayejoto D.A et al. Evaluation of oral and dermal health risk exposures of contaminants in groundwater for nine age groups in Nigeria. Heliyon, 2023. 9: e15483.
[14] Custodio M et al. Microbial and potentially toxic elements risk assessment in high Andean river water based on Monte Carlo simulation (Peru). Sci Rep, 2023, 13: 2553.
[15] Chen X et al. Source specific probabilistic health risk assessment of heavy metals in surface water of the Yangtze River Basin. Sci Total Environ, 2024, 926: 171923.
[16] Yadav R, Kalkal R. Probabilistic risk assessment of arsenic and heavy metals via ingestion and dermal exposure pathways. J Environ Manag, 2024, 357: 120736.
[17] Doan V.T.L et al. Comprehensive statistical analysis for characterizing water quality assessment in the Mekong delta: Trends, variability, and key influencing factors. Sustainability, 2025. 17 (12): 5375.
[18] Tong N.X, Nguyen T.T.T, Le H.A. Assessment of water quality, heavy metal pollution and human health risks in the canal system of Ho Chi Minh city, Vietnam. Environ Res Commun, 2024, 6: 075007.
[19] Tran D.A et al. Groundwater quality evaluation and health risk assessment in coastal lowland areas of the Mekong delta, Vietnam. Groundw Sustain Dev, 2021, 15: 100679.
[20] Wu H et al. Considering scale effects in water quality analysis to enhance the precision of assessment and management. Ecol Indic, 2024, 163: 112091.