12. TỔNG QUAN TÌNH TRẠNG MẤT NGỦ VÀ CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN GIAI ĐOẠN 2020-2024

Tóm tắt

Mục tiêu: Tổng quan nhằm mô tả đặc điểm và các yếu tố liên quan đến tình trạng mất ngủ cũng như thực trạng sử dụng thuốc trong điều trị mất ngủ.

Phương pháp: Tổng quan mô tả thực hiện trên 16 nghiên cứu trong và ngoài nước được công bố giai đoạn 2020–2024. Các nghiên cứu sử dụng thang điểm PSQI và thiết kế cắt ngang trên nhiều nhóm đối tượng (sinh viên, người trưởng thành, người cao tuổi). Dữ liệu về tuổi, giới, BMI, bệnh lý đi kèm, hành vi nguy cơ và thuốc điều trị được tổng hợp và phân tích.

Kết quả: Mất ngủ gặp ở mọi nhóm tuổi trong đó phổ biến nhất ở nữ giới và người lớn tuổi. Các yếu tố nguy cơ chính bao gồm lo âu, trầm cảm, stress học tập, nghiện thiết bị điện tử, ánh sáng – tiếng ồn ban đêm, và bệnh lý mạn tính (tim mạch, thần kinh, xương khớp). Điểm PSQI trung bình thường >7 ở nhóm người cao tuổi và trung niên. Zolpidem là thuốc được sử dụng phổ biến nhất trong điều trị mất ngủ ngắn hạn, tiếp theo là nhóm thuốc chống trầm cảm (Amitriptyline, Mirtazapine, Paroxetine). Tuy nhiên, hiệu quả điều trị còn hạn chế do dùng không đúng chỉ định, thuốc chưa được kê riêng cho từng người bệnh và chưa phổ biến liệu pháp hành vi nhận thức (CBT-I).

Kết luận: Mất ngủ là vấn đề sức khoẻ phổ biến ở nhóm nữ giới, người lớn tuổi và người có bệnh lý kèm theo. Các yếu tố tâm lý – hành vi đóng vai trò then chốt. Điều trị hiện nay chưa tối ưu hóa với các chiến lược toàn diện và phù hợp cho từng cá nhân. Cần tăng cường triển khai CBT-I và giáo dục bệnh nhân để cải thiện chất lượng giấc ngủ một cách bền vững.